Biên phòng - Trong căn hộ ở gác 3, khu tập thể N2 trên phố Vạn Bảo, trò chuyện cùng chúng tôi, nhạc sĩ Phạm Tuyên kể: “Viết tác phẩm này, tôi phải cảm ơn môi trường làm việc. Lúc ấy, tôi là Trưởng ban Âm nhạc, Đài Tiếng nói Việt Nam. Những ngày cuối tháng 12-1972, anh em “nhà đài” hầu như đi sơ tán cả, tôi tình nguyện ở lại thường trực nên cảm nhận được không khí của cuộc chiến ngày ấy. Trong bối cảnh giữa cái sống và cái chết chỉ cách nhau trong gang tấc, bản thân người viết còn không chắc mình có còn được nghe nó vang lên hay không, nói chi tới việc được phổ biến rộng rãi tới mọi người. Đó là trường hợp của bài hát “Hà Nội - Điện Biên Phủ”.
Bạn đang xem: Bài hát hà nội điện biên phủ trên không
Nhạc sĩ Phạm Tuyên. Ảnh: Lê Quý Hoàng
Ông bồi hồi nhớ lại: “Những ngày cuối tháng 12-1972, chúng tôi được thông báo địch sẽ cho B52 ném bom vào Hà Nội, Đài Tiếng nói Việt Nam sẽ là một trong những trọng điểm mà chúng tấn công. Ngày 18-12 và 4 giờ sáng ngày 19-12, Đài Phát sóng Mễ Trì bị địch đánh sập, khoảng 11 giờ 30 phút hôm ấy, chúng ném bom Đài Phát sóng ở Bạch Mai và khu tập thể Đài Tiếng nói Việt Nam ở Ngã Tư Vọng. Cả nhà đi sơ tán về Văn Giang (Hưng Yên), tôi khoác ba lô lên “nhà đài” ở 58 Quán Sứ.
Sáng 22-12, vào lúc 4 giờ, B52 lại rải thảm khu vực này một lần nữa. Trưa hôm đó, tôi đạp xe từ Quán Sứ về xem lại khu nhà của mình. Chiếc đàn dương cầm bị vỡ một mảng lớn, phím đàn xộc xệch. Giường, tủ, đồ đạc trong nhà bị sập, gãy bừa bộn. Sách nhạc, bản nhạc bị cháy sém trong căn phòng đã bị tốc mái...
Trên đường trở lại cơ quan, tôi xúc động thấy cảnh ga Hàng Cỏ (ga Hà Nội hiện nay) và Bệnh viện Bạch Mai bị bom phá tan hoang cả dãy nhà dài. Không biết cuộc chiến sẽ kéo dài bao lâu, trong lòng tôi đầy tâm trạng. Thế nhưng, tự nhiên tôi lại cảm thấy ấm lòng trước cảnh bộ đội, dân quân tự vệ (DQTV), từng đội dân phòng giúp dân cứu sập hầm, bà con giúp nhau nhặt nhạnh thu gom những gì còn sót lại sau trận bom; các bác sĩ vẫn hối hả cứu chữa bệnh nhân. Hà Nội của chúng ta lạc quan, vững vàng và gan góc đến thế! Trong bom đạn, người ta càng thương yêu nhau hơn, sẵn sàng hy sinh để cứu giúp nhau. Những cặp mắt thâm quầng sau nhiều đêm mất ngủ và lo âu khi mỗi đêm có hàng chục đợt báo động, vẫn ánh lên một cái nhìn kiên định, tin tưởng, lạc quan.
Đêm hôm ấy, trong một đợt báo động kéo dài, tôi ngồi trong căn hầm ở ngay khu vực trọng điểm, nhớ tới vợ con, người thân đang ở khu sơ tán, họ cũng cùng thức với tôi, đêm đêm nhìn về vầng sáng của lửa đạn đang bao trùm cả Thủ đô thân yêu. Tôi đã viết bài hát trữ tình “Hà Nội, những đêm không ngủ”, ghi lại cảm xúc của mình trong những ngày đầu địch tập kích mà cũng chưa biết đến khi nào kết thúc. Bài hát có những câu “Ơi các chị, các em đang giờ đây tạm xa Hà Nội/Trông thấy chăng ráng đỏ rực hào quang trên thành phố của ta/Hà Nội đêm nay vẫn vang bài tình ca/Hà Nội anh hùng: Thủ đô của chúng ta...”.
Khi viết bài hát này, tôi cũng nghĩ viết để đấy cho sau này, bà con nghe để nhớ về một thời đạn bom thôi. Phố Khâm Thiên, Bệnh viện Bạch Mai và nhiều nơi khác tan hoang mà sao người Hà Nội vẫn bình tĩnh thế? Mọi người đi sơ tán, nhưng nhà không khóa cửa; có những nhà còn ghi nhắn lại: “Đồng hồ đã chữa xong, khi nào hết bom đạn quay lại lấy”, hoặc là “Tôi đi sơ tán, quần áo đã may xong, hết bom đạn nhớ lại lấy”.
Xem thêm: Review Tiệm Áo Cưới Asoen Trên Đường 3 2 Quận 10, Asoen Bridal
Đại tướng Tổng Tư lệnh Võ Nguyên Giáp đã biểu dương các đơn vị lập công và ra lời kêu gọi: “Kẻ địch thua đau và nhất định sẽ thất bại hoàn toàn. Nhưng chúng vẫn còn ngoan cố kéo dài cuộc tập kích. Các đơn vị hãy bắn rơi nhiều B52 hơn nữa, hãy giáng cho không quân Mỹ một đòn Điện Biên Phủ ngay trên bầu trời Hà Nội, Thủ đô thân yêu của chúng ta”. Cảm hứng từ câu nói của Đại tướng Tổng Tư lệnh, nhất là cụm từ “một đòn Điện Biên Phủ ngay trên bầu trời Hà Nội” đã thôi thúc nhạc sĩ viết ngay ca khúc “Hà Nội - Điện Biên Phủ”. Ngay đêm 27-12, nhạc sĩ Phạm Tuyên ngồi trong căn hầm của Đài ở phố Quán Sứ viết xong bài hát “Hà Nội - Điện Biên Phủ” mà mãi đến sau này xem lại ông cũng không sửa chữa một chữ nào.
Ông cho biết: “Đây có thể coi là một hành khúc đĩnh đạc, khỏe khoắn, nếu như ở đoạn I, lời bài hát rắn rỏi, kiên định, hào hùng “Bê năm hai tan xác cháy sáng bầu trời/Hào khí Thăng Long ánh lên ngời ngợi” thì ở đoạn II lại hào hùng, tha thiết: “Hà Nội đây!/Đế quốc Mỹ có nghe chăng câu trả lời của chúng ta?/Đâu chỉ vì non nước riêng này/Phất ngọn cờ sao chính nghĩa/Hà Nội ơi!/Trong bom đạn vẫn ngời ánh sáng tương lai/Ghi chiến công tuyệt vời: một “Điện Biên” sáng chói/Hà Nội ơi!/”.
“Thấy tôi thức suốt đêm viết, sáng ra, Tổng Giám đốc Trần Lâm hỏi “đêm qua ông hý hoáy suốt đêm viết thư cho vợ phải không?”. Tôi lấy bài hát, hát cho mấy anh em cùng nghe, anh em bảo: Cần phải đưa ngay sang báo Nhân Dân để kịp đăng trong những ngày khói lửa này. Sang báo Nhân Dân, anh Hữu Thọ, Thép Mới và mấy anh em bên đó nghe xong rồi bảo: Đây là tiếng hát của người Hà Nội, cậu nên chép lại cho đẹp để báo lên khuôn in ngay ngày mai, cùng với chuyên mục “Hà Nội-Điện Biên Phủ”. Tôi nhờ anh Phan Nhân chép hộ, sáng 29-12, bản nhạc được in trang trọng trên báo, giữa lúc địch chưa chấm dứt cuộc leo thang, làm chúng tôi thật xúc động” – Nhạc sĩ Phạm Tuyên xúc động nói.
Báo đã đăng, nhưng làm sao phải phát được trên Đài Tiếng nói Việt Nam cho cả nước cùng nghe để tỏ thái độ với Mỹ và cho thế giới biết? Vậy là, ông cùng mọi người quyết định làm một buổi thơ và nhạc viết về những ngày chiến đấu của Hà Nội. Bạn bè ca hát nhiều người đã đi sơ tán, nhưng mọi người vẫn quyết tâm thu bằng được bài hát với tâm trạng là biết đâu nay mai, phòng thu này của Đài cũng bị bom Mỹ phá sập? Vậy là, anh Hoàng Mãnh đệm piano, ông (Phạm Tuyên) và các anh Trần Thụ, Mạnh Hà hát, mặc cho tiếng còi báo động chốc chốc lại rền vang.
Một thoáng xúc động, nhạc sĩ Phạm Tuyên tâm sự: “Công chúng và thời gian sẽ giám định về tác phẩm. Nhưng đối với tôi, đó là một trong những kỷ niệm sâu đậm và khó phai mờ nhất trong cuộc đời sáng tác của mình”.